Στις αρχές του 18ου αιώνα η ανθρωπότητα ανακάλυπτε μέσα από τις πρώτες φωτογραφίες τοπίων το σώμα της γης, μιας γης ανεξάντλητης, ενιαίας και συνεχούς, αποτελούμενης από θάλασσες, βουνά, πεδιάδες, σπηλιές, ποτάμια... χωρίς όρια. Από την αρχή σχεδόν, αυτά τα τοπία ήταν άδεια από την ανθρώπινη παρουσία, αντίθετα από την σχεδόν μόνιμη παρουσία νυμφών, σάτυρων, ανθρώπινων υπάρξεων και ζώων στη ζωγραφική.

Ήταν ακατοίκητα, άγρια, απροσπέλαστα, φορτισμένα με μια θρησκευτική αίσθηση, λατρείας του αρχέγονου, του αέναου του μη υποκείμενου σε ανθρώπινους νόμους. Πέρα από ένα θεό που ορίζει και κυριαρχεί στην ανθρώπινη μοίρα υπάρχει η Φύση η οποία η οποία έχει την ιδιότητα να υπάρχει ανεξάρτητα από την ανθρώπινη ύπαρξη και είναι αιώνια, αυτάρκης, γεννάει και τρέφει τα πάντα. Σ' όλους σχεδόν τους πρώτους πολιτισμούς η γη ήταν η κύρια λατρευόμενη θεότητα η μητέρα που γέννησε όλες τις άλλες θεότητες, ο τόπος της λατρείας, η κατοικία των θεών.

Ο άνθρωπος τους τελευταίους αιώνες αστικοποιείται συνεχώς με αποτέλεσμα εγκλειώμενος μέσα σε ένα τεχνητό περιβάλλον να έχει ξεχάσει από που προέρχεται,και να εκδηλώνει τάσεις κυριαρχίας πάνω στο φυσικό περιβάλλον αρχικά απειλούμενος από τις τερατώδεις δυνάμεις της φύσης κι ύστερα εκμεταλλεύομενος και την τελευταία φυσική πηγή ενέργειας και τροφής. Η γη όμως απορίπτει κάθε διείσδυση μέσα της. Καθιστά καταστροφική κάθε αριθμητική ενόχληση. Ακόμη και όταν αυτή η ενόχληση παίρνει την επίφαση μιας επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, παραμένει σαν μια αδυναμία του σύγχρονου ανθρώπου στο να κατανοήσει και να συντηρήσει μέσα στην πολυπλοκότητα του αυτό που προϋπάρχει απ' αυτόν και τον εμπεριέχει.

Με την ανακάλυψη της φωτογραφίας,πολλοί σπρώχτηκαν σ'αυτή την εξερεύνηση με τα μάτια στην του αρχέγονου κόσμου που υπάρχει εδώ και χιλιετίες δίπλα στις πόλεις μας. Άνοιξε με τη βοήθεια της φωτογραφικής συσκευής- κάμερας - ένα παράθυρο προς τη φύση.

Ένα από τα πρώτα προβλήματα που προέκυψαν, ήταν ποια μερη του φυσικού κόσμου ήταν ενδιαφέροντα προς φωτογράφιση,ποια θα φορτίζοταν μ' ένα ιδιαίτερο νοηματικό περιεχόμενο ή μάλλον ποια ήταν ήδη φορτισμένα. Στον αρχαϊκό ελληνικό στοχασμό αυτό που κατεξοχήνχαρακτηρίζεται ως αποκαλυπτόμενο, ως αναδυόμενο από την κρυπτότητα και ξανοιγόμενο στο φως, είναι η φύση. Είναι γνωστό ότι αυτή η έννοια αποτελεί το κέντρο γύρω από το οποίο περιστρέφοταν όλοι οι προσωκρατικοί στοχαστές ,εξαιτίας τούτου ονομάστηκαν φυσικοί φιλόσοφοι.

Το πρωταρχικό νόημα της φύσης είναι κρυπτόμενο, αυτοεγκλειόμενο, αφανές. Η τέχνη προσπαθώντας ν' ακολουθει αυτό το νόημα της φύσης φιλοδοξεί να την αποκαλύπτει διανύοντας πορεία από την αφάνεια στην φανέρωση, από το σκοτάδι στο φως.

Οι πρώτες φωτογραφίες τοπίου έγιναν φορείς ιδεών και πνευματικών αντιλήψεων. Στα μέσα του 19ου αιώνα ο φωτογράφος John Ruskin αφοσιώθηκα με φανατισμό στη φωτογράφιση των Άλπεων, βλέποντας στις κορυφογραμμές τους την παρουσία του θεού. Γι' αυτόν τα βουνά ήταν υπέροχα,φορτισμένα με πνευματικό δέος, κατοικίες των ολύμπιων θεών. Η σχεδόν λατρευτική αφοσίωση του Ruskin στην φωτογράφιση των βουνών επηρέασε πολλούς φωτογράφους και μεταγενέστερους, όπως ο Minor White. Αυτή η πτήση του βλέμματος πάνω στις κορυφές, το πέρασμα των νεφών ανάμεσά τους, σημάδια της θεικής παρουσίας σήμερα έχει πια ξεφτίσει ως προς το μεταφορικό της νόημα. Ο άνθρωπος είχε συνδέσει αξίες και πνευματικά ιδεώδη με την πολύμορφη φύση. Η ίδια η φύση έγινε πηγή της τέχνης , και η τέχνη διάμεσος μεταξύ του ανθρώπινου και του φυσικού. Η ύλη ,το σύνολο των πραγματων που συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις, και ειδικότερα το τμήμα της ύλης που προέκυψε από τις φυσικές διαδικασίες ως αποτέλεσμα του αείροου γίγνεσθαι, έγινε η πρωταρχική αιτία των καλλιτεχνημάτων.

Η «Φωτογραφία της Φύσης» μιμείται με την αριστοτελική έννοια του όρουτα φυσικά πράγματα και ως τέτοια αναπαριστά με τη βοήθεια αισθητών μέσων την πραγματικότητα. Αλλά η τέχνη δεν είναι ακριβώς μίμηση, προυποθέτει την ανάγκη κατανόησης του κόσμου που μας περιβάλλει και της ουσιαστικής γνώσης. Μέσα στο έργο τέχνης προάγεται και εξιδανικεύεται η αλήθεια, ως ουσία του αληθινού. Τα φυσικά φαινόμενα μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο και αιτία της τέχνης στην περίπτωση που εμποτισμένα με ψυχικό περιεχόμενο. Τα σύννεφα μπορει να είναι τα σύμβολα της βροχής, της απειλής, της βαριάς παρουσίας, η θάλασσα το σύμβολο της ζωής, τα δέντρα τα σύμβολα των πρόσκαιρων εμφανίσεων της ζωής... Ή μήπως όλα αυτά εναλλάσονται και συνυπάρχουν σε συνεχόμενους συσχετισμούς. Άλλωστε δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να βλέπει κανείς ούτε ένα μόνο μήνυμα σε μια εικόνα. Στη φωτογραφία παρουσιάστηκε το φαινόμενο της σταδιακής απουσίας του ανθρώπου από τη θεματολογία της σε σχέση με τη γηραιότερή της ζωγραφική. Η τέχνη έχει καλλιεργήσει αρκετά το εγώ. Ο φωτογράφος βλέπει μέσα στη φύση μορφές και φόρμες οι οποίες εμπεριέχουν μέσα στην ύλη τους μια ήδη εγκλεισμένη και διαμορφωμένη ζωή και ουσία. Ο δημιουργός βγαίνει έξω από τον εαυτό του εξομοιωνόμενος με τη θεία πραγματικότητα η οποία απαλλαγμένη από τα στοιχεία που την παραμορφώνουν και την αποκρύπτουν βλέπει το ουσιώδες.

Σ' αυτό το επίπεδο το εγώ παραμένει ξεχασμένο, και η διαδικασία του κρύπτεσθαι και φανερώνει μέσα από την πράξη της μορφοποίησης των ιδεών καταλήγουν από την θέαση του κόσμου στην εκστατική εμπειρία.

© 1998     Sofia Coucoulioti